Στα πρόθυρα παγκόσμιου οικονομικού κραχ

«Η οικονομία στις ΗΠΑ μοιάζει με το 1929»

«Κρατισμός» μόνο για τη σωτηρία τραπεζών
Οι τζογαδόροι της Wall Street μπορούν να παίζουν αδαπάνως, αφού πάντα η Fed σπεύδει με δωρεές χρήματος

Οταν το Χρηματιστήριο καταρρέει έρχεται το... ιππικό



Οι καταθέσεις της Northern Rock σώθηκαν, όχι όμως και οι θέσεις εργασίας. Η εθνικοποιημένη πλέον βρετανική τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα μειώσει κατά το ένα τρίτο τούς 6.000 εργαζόμενους που απασχολεί, προκειμένου να κάνει οικονομίες, για να ξεπληρώσει τα δάνεια που έχει πάρει από την Τράπεζα της Αγγλίας.


Παρά τις περί του αντιθέτου απόψεις για το αόρατο χέρι της αγοράς, που ρυθμίζει τις ανισορροπίες και επαναφέρει το σύστημα στην τάξη, από καταβολής καπιταλισμού το σύστημα όταν κινδύνευε προσέτρεχε στην αγκαλιά του κράτους.


Τα τελευταία μάλιστα χρόνια αυτή ακριβώς η πεποίθηση πως ό,τι και να γίνει θα υπάρχει πάντοτε μια Fed, έχει «αποθρασύνει» τους παροικούντες τη Γουόλ Στριτ, που κάθε φορά που αδειάζουν το ταμείο τζογάροντας στις τέσσερις γωνιές του κόσμου από μετοχές μέχρι λογής τίτλους συνδεδεμένους με στεγαστικά δάνεια κ.λπ., αναζητούν σωτηρία, πότε με μείωση των επιτοκίων και πότε με ζεστό χρήμα, «cash».


Το όνομα Μόργκαν έχει συνδεθεί μάλιστα με τη σωτηρία του αμερικανικού καπιταλισμού στα πρώτα του βήματα, όταν οι χρηματιστηριακές κρίσεις έπεφταν σαν το χαλάζι, όπως ακριβώς και τώρα, που η παγκόσμια απορρύθμιση προκαλεί από τα μέσα του '90 αλλεπάλληλες χρηματοοικονομικές κρίσεις (Ασία 1997, Ρωσία 1998, φούσκα dot. Com 2000).




Η πρεμιέρα του J. Ρ. Morgan


Πριν από 100 χρόνια, το 1907 ο Αμερικανός μεγαλοβιομήχανος και τραπεζίτης Τζον Πιερπόντ Μόργκαν -από τα αρχικά του John Pierpont Morgan προέρχεται και η ονομασία της γνωστής επενδυτικής τράπεζας J.P. Morgan- έσπευσε να αποτρέψει την καταστροφή, καθώς ο τότε χρηματιστηριακός πανικός στη Νέα Υόρκη απειλούσε να καταβαραθρώσει εκατοντάδες τράπεζες και χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις.


Ο 70χρονος τότε Μόργκαν, που είχε βγει σχεδόν στη σύνταξη, κατάφερε να αποσπάσει από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών 25 εκατ. δολάρια. Επεισε επίσης τους κορυφαίους τραπεζίτες της Νέας Υόρκης να βάλουν άλλα 25 εκατ. δολάρια, κλειδώνοντάς τους, σύμφωνα με κάποιες εκδοχές, όλη τη νύχτα στη βιβλιοθήκη του. Εκείνη η κρίση που έχει καταγραφεί ως η πρώτη πιο σοβαρή κρίση στο αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, πριν από το κραχ του 1929, ήταν μάλιστα η αφορμή για να δημιουργηθεί το 1914 το Ομοσπονδιακό Σύστημα Αποθεμάτων, δηλαδή η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η Federal Reserve Bank, γνωστή ως Fed, που θα ήταν υπεύθυνη για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος.


Τη δεκαετία του '30, την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης, 9.000 αμερικανικές τράπεζες πτώχευσαν, καθώς η αγορά είχε στεγνώσει και πανικόβλητοι καταθέτες σήκωναν τα δολάριά τους από τα γκισέ. Η πρώτη ενέργεια το 1933 του τότε προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ που μόλις είχε εκλεγεί (1932) ήταν να κηρύξει τριήμερη τραπεζική αργία για να ηρεμήσουν τα πνεύματα.


Βροχή δισεκατομμυρίων


Λίγο καιρό αργότερα ψηφίζεται ο νόμος Γκλας-Στίγκαλ (από τα ονόματα των γερουσιαστών-εισηγητών), ο οποίος προσπαθεί να βάλει τάξη στο βασίλειο της τραπεζικής αναρχίας, που είχε θεωρηθεί βασική αιτία του κραχ και των επιπτώσεών του. Με βάση μάλιστα το νόμο αυτό η τράπεζα J.P. Morgan διαχωρίστηκε στην J.P. Morgan και την Morgan Stanley. Με το νόμο Γκλας-Στίγκαλ που άρχισε να αναθεωρείται προς το πιο νεοφιλελεύθερο στα μέσα του '90, δημιουργήθηκε και «ταμείο σωτηρίας» από τη Fed, το Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC).


Η διάσωση τραπεζών για το καλό του... συστήματος δεν γίνεται πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια. Το 1972 η FDIC διέσωσε με δανεικά (35,5 εκατ. δολάρια) και αγύριστα την τράπεζα Commonwealth του Ντιτρόιτ, το 1980 ακολούθησε με πενταετές δάνειο 325 εκατ. δολαρίων η διάσωση της First Pennsylvania -η FDIC πήρε πίσω τα λεφτά χωρίς τους τόκους- και το 1984 διασώθηκε η έβδομη τότε μεγαλύτερη αμερικανική τράπεζα Continental Illinois.


Μεταξύ 1986 και 1989 η Fed βοήθησε 296 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με σύνολο ενεργητικού 125 δισ. δολαρίων, καθώς πολλά είχαν πτωχεύσει λόγω «θαλασσοδανείων» που είχαν σχέση με την αγορά ακινήτων.


Το 1998 η επικείμενη πτώχευση του hedge fund Long Term Capital Management που είχε ποντάρει σε λάθος... άλογο με τη ρωσική κρίση του 1998, ανάγκασε... τη Fed να στήσει επιχείρηση σωτηρίας 3,6 δισ. δολαρίων, αναγκάζοντας τους πιστωτές του fund να βάλουν λεφτά για τη διάσωσή του.


Με λεφτά φορολογουμένων


Μεταξύ των «σωτήρων» συγκαταλεγόταν και η Bear Stearns, την οποία έσπευσε για 2 δολάρια και εγγύηση 30 δισ. δολαρίων από τη Fed, δηλαδή από τα λεφτά των φορολογουμένων, να εξαγοράσει την Κυριακή η J.P. Morgan, πριν γίνουν τα πράγματα χειρότερα.


Γι' αυτούς που πλήρωσαν πάντως τα σπασμένα των επενδυτικών επιλογών της Bear Stearns και των αλλών παιδιών της Γουόλ Στριτ, τους ξεσπιτωμένους Αμερικανούς, δεν φαίνεται να υπάρχει σωτηρία.